Tips voor de school en de leerkracht

Er zijn een heleboel manieren om te werken aan een genderinclusief schoolklimaat. Hieronder vind je enkele concrete tips. 

Op schoolniveau

Maak het thema bespreekbaar in het team
Het is nuttig om na te gaan hoe je collega’s en de directie tegenover de thema’s seksuele oriëntatie en genderidentiteit staan. Zorg ervoor dat er voldoende correcte informatie op school aanwezig is. Op de webshop van çavaria vind je heel wat (gratis) materiaal.

Maak je taal genderinclusief.
Gender is voortdurend aanwezig in ons taalgebruik terwijl het vaak niet nodig is, noch de bedoeling is, om telkens het onderscheid te maken tussen jongens en meisjes. Je gebruikt dus beter het woord ‘kinderen’ in plaats van ‘jongens’ of ‘meisjes’ als je een groep wilt aanspreken. Ook als je spreekt over ouders of familiale banden kan je door kleine trucjes het verschil maken. Gebruik neutrale termen als ‘lief’ of ‘partner’ en spreek, als je het over een gezin hebt, niet altijd als vanzelfsprekend over een mama en papa. Let niet alleen op je taal in je contact met de leerlingen, maar ook wanneer je je tot ouders of collega's richt. 

Zorg ervoor dat het gender-, holebi- en transgenderthema in de klas aan bod komen
Soms is het goed om deze thema’s iets explicieter te behandelen in de klas en er samen over te praten. Je kan dit op veel verschillende manieren doen. Via de methodiekenpagina kan je heel wat leuke werkvormen terugvinden. 

Op klasniveau

Zorg voor evenwicht in het beeld- en lesmateriaal
Kijk eens kritisch naar het beeldmateriaal:  het klassieke gezin met een traditionele rolverdeling is nog vaak aanwezig. In de huidige maatschappij komen veel andere vormen voor. Zorg dat deze voorbeelden ook voldoende aanwezig zijn in je beeld- en lesmateriaal. Gebruik vooral beeldmateriaal waarin de verhouding jongens en meisjes gelijkwaardig is en zorg voor voldoende roldoorbrekende beelden. 
Om je hierbij te helpen heeft çavaria een checklist ontwikkeld waar je eenvoudig het beeld- en lesmateriaal mee kan screenen op de gender- en heteronorm. Deze kan je HIER downloaden. 

Zorg ervoor dat iedereen alles kan uitproberen
Jongens die liever met de poppen spelen en een meisje dat het speelgereedschap wil uitproberen? Dit mag geen enkel probleem zijn en hoeft niet gecorrigeerd te worden. Als de kinderen er elkaar op wijzen dat bepaald speelgoed alleen voor jongens of meisjes is wijs hen er dan op dat speelgoed voor iedereen geschikt is. Wees ook kritisch in welk speelgoed je aanschaft voor de school. Ook de marketingmachines van vele bedrijven slagen erin om aan dagelijkse objecten een gender te geven. 


Deel de groep eens anders in
Er zijn heel wat momenten waarop je als leerkracht de groep in tweeën moet splitsen of moet onderverdelen in meerdere groepjes. Het gebeurt vaak dat groepen ingedeeld worden op basis van hun sekse. Met andere woorden, de jongens gaan aan de linkerkant staan en de meisjes aan de rechterkant. Het is gemakkelijk om op deze manier in te delen maar het benadrukt wel telkens het verschil tussen jongens en meisjes. Hoe vaker kinderen hiermee geconfronteerd worden, hoe groter de kans dat ze zich er ook naar gaan gedragen met een sterk stereotiep beeld tot mogelijk gevolg. 

Kies thema's die iedereen aanspreken 
Ook thema’s die in een klas besproken worden zijn gendergevoelig. We kunnen op basis van stereotypen voorspellen wat in de smaak zal vallen bij meisjes en bij jongens. We gaan er vanuit dat meisjes enthousiaster worden bij thema’s die gaan over prinsessen en baby’s, terwijl jongens dan weer enthousiaster worden bij thema’s als auto’s en sport. Om deze stereotypen te doorbreken kan je een thema op een andere manier behandelen. In plaats van de technische kant van een auto te belichten kan dit ook vanuit een historisch en sociaal perspectief. 


Geef een duidelijke boodschap: Hier is iedereen gelijk 
Het lijkt een evidentie dat alle kinderen gelijkwaardig zijn, maar kinderen krijgen van thuis uit soms andere ideeën mee dan dat ze op school leren. Heb respect voor verschillen maar hou als basisregel aan dat iedereen hier gelijkwaardig is aan elkaar. 

Stimuleer en waardeer roldoorbrekend spel 
Het is een moeilijk onderwerp voor veel mensen, kinderen die met een andere genderrol spelen. Voor meisjes is het al wat meer getolereerd; niet veel mensen kijken op als een meisje zich jongensachtig aankleedt en op straat aan het voetballen is. Een jongen die zich daarentegen kleedt als een meisje en ‘meisjesachtig’ gedrag vertoont, krijgt te maken met veel meer opmerkingen of zelfs onbegrip en uitsluiting. Er is echter niets mis met dit gedrag, omdat kinderen spelen met hun genderidentiteit en zichzelf hierin moeten leren ontdekken. Je kan in de klas een goed gevulde verkleedkist zetten waarbij kinderen zich op een veilige manier kunnen uitleven in allerlei rollen. 
 

Lees eens een boek voor of  laat ze lezen 
Er zijn tegenwoordig heel wat kinderboeken op de markt die zeer geschikt zijn om thema’s als holebiseksualiteit en genderrollen bespreekbaar te maken. In veel van deze boeken is het thema op een heel normale manier verwerkt en alles behalve confronterend. Kies ervoor om samen met de klas af en toe een boek te lezen waarin de thema’s verwerkt zitten en deze dan te bespreken met de groep. Je kan een lijst met boeken hier terugvinden.

Kijk naar een film en bespreek die 
Films zijn net als boeken een heel toegankelijke manier om maatschappelijke thema’s bespreekbaar te maken. Je kan een dvd bestellen met alleen maar kortfi lms en methodieken om het holebi- en transgenderthema bespreekbaar te maken. 

Vermijd religieuze discussies 
Tenzij je ook een opleiding in de theologie genoot, raden we je af in discussie te gaan over religieuze visies. Breng het thema terug tot de gemeenschappelijke basis die we overal terugvinden: respect voor elke persoon.  Sowieso is het raadzaam om gender en (seksuele) diversiteit op een cultuursensitieve manier op school te behandelen. 

Afspraken 
Niet elke leerling zal er dezelfde mening op nahouden. Zeker leerlingen in het vijfde en zesde studiejaar kunnen al zeer sterk afkeurend zijn over bepaalde thema’s. Spreek met de leerlingen af dat iedereen respectvol met elkaar behoort om te gaan. Geef op voorhand aan dat scheldwoorden niet getolereerd zullen worden. Reageer dus ook kordaat op het gebruik van woorden als ‘janet’ of ‘pot’ als leerlingen het in een negatieve context gebruiken.